هسته خرما و خواص آن
توضیحات:
-
به نام خدا
هسته ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺣﺪود 6 ﺗﺎ 12 درﺻﺪ از وزن ﮐﻞ ﺧﺮﻣﺎ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﯿﺰان درﺻﺪ وزﻧﯽ آن(نسبت به خود خرما) ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ به نوع خرما،ﻣﺤﻞ ﮐﺸﺖ و ﻧﺤﻮه ﻧﮕﻬﺪاری آن متفاوت می باشد.
(به زبان ساده = از هر 1000 گرم خرما چیزی حدود 100 تا 150 گرم وزن هسته خرما است)
ارزش غذایی هسته خرما(آنالیز مواد معدنی و آلی)
هر هسته خرما بطور میانگین دارای%83-81 کربوهیدرات،%12/67-10/19 روغن هسته خرما،%6/3-5 پروتئین می باشد.
خواص هسته خرما؛از زیبایی تا درمان بیماری ها
هسته خرما و مشتقات آن(مانند:قهوه هسته خرما،روغن هسته خرما،پودر هسته خرما)خواص شگفت‌انگیزی دارند. در طب اسلامی و سنتی از آن برای پیشگیری و محافظت بدن در برابر بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود.
·در درمان و کنترل بیماری قند خون مفید است.
پودر هسته خرما(بخصوص دم کرده قهوه هسته‌خرما) برای کنترل قند خون و دیابت بسیار مفید است. این پودر خارق العاده خاصیت تولید و افزایش انسولین دارد و در کاهش قند خون موثر است. برای افراد مبتلا به دیابت و قند خون بالا مصرف دم کرده قهوه هسته خرما به صورت روزانه توصیه می شود.
·سلامت پوست و مو
روغن هسته خرما برای سلامت و شادابی پوست و مو بسیار مفید است و از سفیدی زودرس مو ها جلوگیری میکند. پیرامون خواص درمانی روغن هسته‌خرما مطالعات و تحقیقات زیادی صورت گرفته که بطور اختصاصی در مطلبی دیگر به خواص و نحوه استفاده از آن خواهیم پرداخت.
·کاهش فشار خون و چربی خون
فیبر بالای موجود در هسته‌خرما سبب کاهش لیپوپروتئین‌ها در خون شده و در نتیجه کنترل و کاهش فشار خون و چربی خون را به همراه دارد.
·تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد سیستم عصبی
دانه های خرما مقادیر مناسبی مواد معدنی(مانند:رویZn،کلسیمCa،پتاسیمKو سدیمNa)دارا می باشند که سبب بهبود عملکرد سیستم ایمنی و عصبی می شود.
·بهبود هضم غذا و کارایی سیستم گوارش
خرمای کبکاب و هسته خرما دارای مقدار قابل توجه ایی فیبر غذایی هستند در تسهیل هضم و گوارش غذا مفید هستند. از طرفی قهوه‌هسته‌خرما در درمان اختلالات دستگاه گوارش، به ویژه اسهال مزمن موثر است و به عنوان یک ضدعفونی کننده قوی عمل کرده و باکتری های مضر وارد شده به دستگاه گوارش را از بین ببرد.
·پیشگیری از سنگ کلیه و آسیب کبدی
هسته خرما حاوی چندین ترکیب دارویی است که یکی از آنها مانند کورتیکواستروئیدها عمل می کند و برای درمان اختلالات کلیه و مثانه، التهاب و بیماری های عفونی استفاده می‌شود. مشتقات این دانه شگفت انگیز، خاصیت خردکنندگی دارد و به شکستن و خرد شدن سنگ کلیه کمک می کند. بذر خرما مملو از پروانتوسیانیدین که به شما در جلوگیری از آسیب کبد و کلیه کمک می کند و از مسمومیت کبدی محافظت می کند. این اثر محافظتی کبدی ممکن است به فعالیت آنتی اکسیدانی و مهار رادیکال های آزاد نسبت داده شود.
مصرف روزانه مشتقات دانه خرما در پیشگیری از سنگ کلیه و بهبود عملکرد کلیه مفید است.
·دارای مقادیر بالا آنتی اکسیدان
هسته های خرما منبع غنی از آنتی اکسیدان هستند که نقش بالقوه ایی در مهار رادیکال های آزاد بدن، پیشگیری از سرطان و جلوگیری آسیب به ساختمانDNA دارند.
تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در این زمینه حاکی از آن است که دانه(هسته) خرمای ایرانی نسبت سایر دانه‌های خرما دارای درصد شگفت‌انگیزی آنتی اکسیدان است.
خاصیت آنتی اکسیدانی یکی از مهمترین خواص هسته خرما ایران به شمار می آید.استفاده از هسته خرما در صنایع مختلف
کاربردهای هسته خرما در صنایع مختلف(از صنایع غذایی تا استفاده در صنایع پزشکی و بهداشتی) را در چندین دسته‌بندی می توان بررسی کرد در ادامه به بررسی نقش و کاربرد آن در هر یک از این صنایع خواهیم پرداخت.
هسته خرما به عنوان خوراک دام
مقدار غذای مورد نیاز برای تامین خوراک دام ها در دنیا روز به روز در حال افزایش است. در این میان هسته خرما به عنوان یک منبع غنی و ارزان قیمت کربوهیدرات پتانسیل استفاده در این زمینه را دارد.
به استناد تحقیقات و مطالعاتی که در این راستا انجام شده، با اضافه کردن هسته خرما به رژیم غذایی نشخوارکنندگان(تا 75درصد)،بهبود رشد و افزایش سطح هورمون رشد در نشخوارکنندگان را تایید میکند.هسته خرما در صنایع غذایی
بر اساس فیزیکوشیمیایی مشخص شده که هسته خرما، منبع مناسبی جهت استخراج فیبر و به بکارگیری در صنایع غذایی است.
در تست های آزمایشگاهی :
شکراللهی و همکاران جهت تهیه فیبر از هسته خرما، هسته را خورد و چربی زدایی کردند. بر اساس نتایج به دست آمده فیبر استخراج شده در مقایسه با فیبر به دست آمده از سایر ضایعات کشاورزی مقدار قابل توجهی بوده است.
تدینی و همکاران جداسازی پلی‌ساکارید ها از هسته خرما را بررسی کردند و نشان دادند که خصوصیات پلی‌ساکارید های به دست آمده منحصر به فرد می باشد. قابلیت جذب چربی و نگهداری آب قابل ملاحظه بود و فعالیت آنتی اکسیدانی مطلوبی از خود نشان دادند.
مجذوبی و همکاران بررسی خواص اضافه کردن پودر هسته خرمای شاهی را در فرمول تهیه بیسکویت انجام داد و بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، پودر آن منجر به افزایش نرمی بافت خمیر و افزایش دانسیته بیسکویت شد و منجر به تولید محصولی با فیبر بیشتر و کیفیت بهتر نسبت به بیسکویت های معمولی شد.
ارزش غذایی بالای فیبر موجود در آن منجر به تولید مواد غذایی بر پایه فیبر از جمله نان، بیسکویت، شیرینی جات و مکمل‌های غذایی شده است.
افزودن مقداری کمی پودر خرما در فرمولاسیون تولید نان باعث تقویت سفتی بافت و افزایش تخلخل آن شده است. همچنین نان تولید شده است حاصل از آن پودر‌هسته‌خرما، نسبت به نان سویا از فیبر رژیمی بیشتری برخوردار است.
هسته خرما به عنوان عامل ضدمیکروب
عصاره هسته(دانه)خرما خاصیت بازدارندگی جهت رشد بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌های عفونت‌زا دارا می باشد و خاصیت ضدمیکروبی هسته‌خرما در مقابل رشد بسیاری از سویه های میکروبی از جمله اشرشیاکلی، استافیلوکوکوس اورئوس،پروتئوس ولگاریس و باسیلوس سوبتیلیس مثبت ارزیابی شده است.
در یک تحقیق و عصاره استونی و اتانولی میوه خرما هیچ گونه اثر ضدباکتریایی علیه استافیلوکوکوس نداشت در حالی که هسته خرما اثر مهارکنندگی نسبتاً خوبی علیه استافیلوکوکوس از خود نشان داد بر اساس این تحقیق پیشنهاد شد تا از آن بعنوان جایگزین مناسب آنتی بیوتیک ها در درمان بیماری ها استفاده شود.
درمانی و پزشکی
صورت سنتی و بر اساس باورهای بومیان مناطقی که کشت خرما رواج داشته، از مشتقات دانه(هسته)خرما برای درمانی بیماریهای فشار خون، سردرد، قند خون، بیماری های گوارشی و … استفاده می‌شده است. بررسی خواص درمانی و پزشکی آن نیز از دیگر مباحث مورد بحث محققان بوده است.
- مصرف آن موجب کاهش فشار خون و کلسترول و چربی خون و بهبود میزان انسولین در بیماران دیابتی را به همراه دارد.
- عصاره اتانولی موجود در آن در بهبود شدت زخم معده در موش ها موثر بوده که این بیانگر نقش درمانی آن است.
- پروفایل های اسید چرب روغن هسته خرما نشان می دهد می توان در فرآورده های آرایشی، داروی و غذایی استفاده نمود.
نتیجه‌گیری و جمع بندی
خرما از دیرباز میوه‌ای پراهمیت در بسیاری از کشورها بوده است. امروزه ایران به عنوان دومین تولید کننده عمده خرما در جهان مطرح است. تا چندی پیش که خواص هسته خرما بر عموم مردم پوشیده بود، هسته خرما جزء ضایعات خرما بشمار می آمد. اما با افزایش میزان مطالعات و تحقیقات صورت گرفته پیرامون خواص هسته خرما و اطلاع‌رسانی های صورت گرفته، آگاهی عموم نسبت به اهمیت آن افزایش یافته و شاهد ورود فرآورده های حاصل از هسته خرما به رژیم غذایی مردم(بخصوص ورزشکاران)هستیم.
در راستای استفاده بهینه از خواص هسته خرما و ترکیبات مغذی و ارزشمند آن مانند پروتئین،فیبر،روغن هسته خرما،کربوهیدرات و ترکیبات آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریایی آن ایجاد بستری مناسب به منظور استفاده در مقیاس صنعتی از خواص هسته خرما احساس می شود. به عنوان مثال با توجه به مقدار بالای فیبر موجود در هسته خرما مطلوب از آن در تولید مواد غذایی بر پایه فیبر مانند نان،بیسکویت،شیرینی‌جات و مکمل‌های غذایی استفاده نمود.همچنین،خاصیت آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریایی و روغن آن زمینه ساز تولید محصولات بهداشتی،دارویی و غذایی را فراهم نموده است.
سوالات متداول
✔آیا پودر هسته خرما برای درمان دیابت مفید است؟
✅مصرف آن بصورت دَم کرده و یا استفاده از آن در نان و شیرینی‌جات سبب کاهش فشار خون،کلسترول و چربی خون و بهبود میزان انسولین در بیماران دیابتی را به همراه دارد.
✔خواص هسته خرما در طب اسلامی چیست؟
✅پژوهشگران فعال در طب سنتی و اسلامی خواص بیشماری را برای هسته خرما(پودر هسته خرما،روغن هسته خرما و …) ذکر کرده‌اند. برای مثال: بهبود سیستم ایمنی بدن،بهبود و کنترل بیماری دیابت،تسکین دهنده دردهای موضعی،سم زدایی از بدن و بهبود عملکرد کلیه‌ها.
✔چگونه می توانیم بذر خرما مصرف کنیم؟
✅با توجه به اینکه خود هسته های خرما قابل خوردن نیستند، باید آن را به صورت پودر در آوریم.
+می توان از دمنوش آن استفاده می کنند
+از پودر آن می توان در تهیه شیرینی‌جات و نان استفاده کرد
+استفاده از آن در شیک شکلات و اسموتی ها
از پودر آن در رژیم غذایی خود مانند استفاده در شیرینی‌جات، دمنوش استفاده کنیم.✔چگونه هسته خرما را پودر کنیم؟
✅برای پودر کردن هسته خرما، 1) ابتدا هسته خرما را به مدت 15 روز در آب می خیسانیم سپس 2)هسته های خرما را 1-2 روز در هوا آزاد قرار می دهیم تا خشک شوند 3) آنها را در قابله میریزیم و بو میدهیم تا ترد و شکننده شوند 4) در مرحله آخر هسته های خرما که اکنون ترد شده‌اند را آسیاب می کنیم.